جهان از ریزترین ذراتش که تا به حال بشر توان دیدن آن را یافته تا دورترین کهکشان ها، نمونه بارزی از حرکت و پویایی است. پویایی نیاز به خلاقیت دارد. روزگاری پدران ما این خلاقیت را در رادیوهای ترانزیستوری شاهد بودند و امروز ما در دنیای دیجیتال. شاید هم فردا فرزندان ما در دنیای پرتوهای عجیب و غریب.
آنچه موجب تمایز میان عصر حاضر با سایر برگ های تاریخ زندگی بشر گردیده، فن آوری و تبادل اطلاعات می باشد و دنیای دیجیتال توان تبادل اطلاعات را بسیار افزایش داده است.
اگر بیش از ماهی ساعت به اینترنت وصل می شوید بی آنکه کار خاصی جز پرسه زدن و چت کردن داشته باشید می بایست از تعداد این ساعت ها کم کم بکاهید تا در یک برنامه زمان بندی سه ماهه دست کم نیمی از این زمان را کم کنید.
اینترنت جز فضایی مجازی چیز دیگری نیست. فضایی پر از خالی! اما همین دنیای مجازی آنقدر توانمند و انعطاف پذیر هست که ما را به آسانی با گل فروشی سر خیابان، FAST FOOD های بی محتوا و پرزرق و برق سطح شهر، مدرسه بچه ها، سایت های خبری و… متصل می کند. چه کسی فکر می کرد روزی فرا برسد که تنها با کلیک چند گزینه بتوان نامه ای را از یک نیمکره به نیمکره دیگر زمین آن هم در زمانی در حد دقیقه ارسال نمود؟ یا هر غذایی که مایل باشید را از رستورانی در سطح شهر سفارش داد؟!

اینترنت از دیدگاه یک کاربر
اینترنت برای من به عنوان یک کاربر نیمه حرفه ای که دست کم 50 درصد کارهایم با رایانه انجام می شود، کاربردهای فراوانی دارد. مرا از آخرین داده ها و نتایج پژوهش های علمی آگاه می کند، دوستان قدیمی ام را به من دوباره نزدیک کرده، باعث شده دوستان زیادی از سراسر جهان پیدا کنم، سایت های هنری مورد علاقه ام را ببینم و حتی کتاب هایی که مایل به ترجمه آنها هستم را می توانم پیش از خرید بازبینی کنم. اما مسئله به همین جا پایان نمی پذیرد…
آسیب شناسی روانی
از زمانی که راهنمای تشخیصی- آماری اختلال های روانی( ویرایش تجدید نظر شده چهارم (DSM 4TR)) در سال 2000 به چاپ رسید، بحث پیرامون گنجاندن طبقه ای از اختلال های روانی با نام اختلال های سایبر CYBER قوت یافته است. پیش بینی های انجمن روان شناسی آمریکا به عنوان ناشر و گرد آورنده این راهنمای معتبر تشخیصی- آماری این است که در طی ده سال آینده با توجه به حجم کاربرد اینترنت و رایانه ها می توان در DSM5 و توسط علم روان شناسی به یافته ها و نتایج پژوهشی برای اعتبار بخشیدن به این طبقه از اختلال ها دسترسی پیدا کرد.
سایبر واژه ای است که برگردان آن به فارسی کمی مبهم است. سایبر یعنی علم فرمان. یعنی هوش مصنوعی و شاید از نظر اهل فن یعنی دنیای صفر و یک.
شاید کسانی را دیده باشید که همیشه در اینترنت در حال پرسه زدن هستند. گاهی دیگران را آزار می دهند- مثلاً با هک کردن یا چت کردن پی در پی آنها- یا خودشان را آزار می دهند مثلاً با بررسی پیاپی صندوق پست الکترونیکی یا بررسی وسواس گونه و اجباری سایت های غیراخلاقی و اصطلاحاً هرزه نگری. روزی پزشکی به من گفت: در زندگی به چند چیز علاقه دارم: اینترنت، تلفن همراه، ماهواره های مخابراتی و پزشکی. شاید در مورد این دوست، جابه جایی نقش های زندگی در اثر کاربرد و وابستگی بیش از اندازه به دنیای مجازی اتفاق افتاده باشد.
اختلال های روانی کاربرد نادرست اینترنت
1-وسواس های فکری- عملی
از ویژگی های برجسته وسواس ، عدم توانایی مهار رفتارها یا اندیشه های خاص است. برای مثال فردی که وسواس شست وشو دارد، نمی تواند میل به شست وشو را کنترل کند و گاهی تا ساعت ها مشغول شستن دست ها می شود. یا فردی که وسواس فکری دارد ساعت ها در رختخواب مشغول به هم بافتن آسمان و ریسمان است. اگر از فرد وسواسی بخواهیم عمل یا فکر وسواسی اش را کنار بگذارد دچار اضطراب شدیدی خواهد شد.
این اختلال را می توان در بررسی کردن های پی در پی پست الکترونیک (وسواس عملی) یا دل نگرانی از ONLINE نشدن یک دوست (وسواس فکری) مشاهده کرد.
2-هرزه نگری
پیشرفت ها و دگرگونی های زندگی بشری امروزه شتاب زیادی گرفته است. گام هایی را که عکاسی نگاتیو در طی صد سال آرام آرام برداشت، عکاسی دیجیتال ظرف پنج سال به تندی برداشته است. اگرچه دانه های نقره روی فیلم عکاسی هیچ گاه در مقابل پیکسل های یک عکس دیجیتال کم نخواهد آورد…
3-آزارگری
آزارگری را شاید بتوان رفتار ضداجتماعی در دنیای سایبر نام نهاد. آیا تا به حال به واژه SPAM _ هرزنامه- که مثل مور و ملخ از دیوار صندوق های پست الکترونیکی بالا می روند برخورد کرده اید؟
SPAMها را امروزه اغلب اهالی دهکده جهانی به عنوان یک مزاحم می شناسد. حال اگر فردی مثل یک هرزنامه مزاحم خلوت شما در دنیای سایبر شود در واقع به آزارگری سایبرنتیک پرداخته است.
نتیجه گیری
به طور کلی دانش ما از آسیب های روانی ناشی از اینترنت هنوز به بازپروری و رشد و گسترش نیاز دارد. چرا که پژوهش ها و گزارش های تدوین شده و رسمی در این رابطه هنوز به سرعت سایر زمینه ها انجام و منتشر نمی شوند یا هنوز در مراحل اجرا قرار دارند. آنچه در این جا بیان گردید، پیش فرض هایی است که برای راهنمای تشخیصی آماری اختلال های روانی در نظر گرفته شده و توسط محافل علمی مطرح گردیده است. به یقین این طبقه بندی اولیه دستخوش دگرگونی هایی شده و طبقات تشخیصی فراوانی به آن اضافه خواهد شد و هر طبقه ای از اختلال های روانی هم نیازمند برنامه ریزی های درمانی خاص خود است. این درمان ها شامل روان درمانی و دارودرمانی است؛ که باید با ظرافت زیادی توسط متخصصین بهداشت روانی برای فرد به کار گرفته شود تا ارزش درمانی آن حفظ شود.

پیشگیری
هزینه پیشگیری در بُعد کلان اختصاص بودجه های پژوهشی دولتی و در بعد خرد، رعایت کردن نکات ایمنی توسط خود فرد است.برای جلوگیری از بروز هر نوع اختلال روانی و رفتاری ناشی از سوء کاربری اینترنت به موارد زیر توجه کنید:
1-ورود و خروج تان در اینترنت را تحت نظر بگیرید و از میزان آن اطلاع پیدا نمایید.
2-اگر بیش از ماهی 20 ساعت به اینترنت وصل می شوید بی آنکه کار خاصی جز پرسه زدن و چت کردن داشته باشید می بایست از تعداد این ساعت ها کم کم بکاهید تا در یک برنامه زمان بندی سه ماهه دست کم نیمی از این زمان را کم کنید.
3-از اینترنت برای فعالیت های مفید مانند بررسی سایت های فرهنگی یا علمی هم استفاده کنید. اینترنت بیشتر جنبه کاری و تسهیل گری دارد تا تفریح و وقت گذرانی.
4-بیشتر از روزی دو بار EMAIL و فهرست دوست تان را چک نکنید.
5-مزاحم دیگران نشوید و حریم خصوصی آنها را زیر پا نگذارید.

مشکل استفاده نادرست از اینترنت و اعتیاد به آن
آیا شما email های خود را 10 بار در روز چک می کنید؟ آیا ارتباط online را به ارتباط رو در رو ترجیح می دهید؟ آیا هنگامی که از کامپیوتر خود دور هستید نشانه های نیاز و اشتیاق شدید به کامپیوتر و اینترنت در شما دیده می شود؟ آیا به منظور اینکه ساعات بیشتری را برای جستجو در اینترنت اختصاص دهید، از فعالیت های خانوادگی، وظایف کاری و پروژه های تحصیلی خود غفلت می کنید.
اگر جواب شما به این سؤالات مثبت است، احتمالاً به یک نوع بیماری مبتلا هستید که روان شناسان آن را ” بیماری اعتیاد به اینترنت ” Internet Addiction Disorder یا (IAD) می نامند.
بیماری اعتیاد به اینترنت (IAD) یک اختلال فیزیولوژیکی – روانی است که در ارتباط با تحمل و مقاومت فرد است. به این معنا که جستجوی بسیار زیاد در اینترنت موجب بر انگیختن احساس خوشی در فرد می شود. به هنگام دوری از اینترنت، علائم بیماری بخصوص نگرانی، عصبانیت، اختلالات روحی روانی و قطع روابط اجتماعی در فرد مشاهده می شود.
متخصصان بهداشت روانی معتقدند که هر چقدر ارتباطات online افزایش می یابد، اعتیاد به اینترنت نیز بیشتر شایع می شود.
شبکه جهانی اینترنت یک شبکه اطلاع رسانی سریع با منابع بیشمار است، برخی افراد با استفاده نادرست و بیش از حد از اینترنت و غرق کردن خود در دنیای کامپیوتر و جدا شدن از دنیای واقعی، این فوائد را به آسیب تبدیل می کنند. کاربرد نادرست از اینترنت می تواند به فروپاشی زندگی خانوادگی و از دست دادن حرفه یا شغل منجر شود.
در مورد کاربرد نادرست اینترنت بخصوص در میان کاربران آن، نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی می گویند اینترنت می تواند اعتیادآور باشد تا آنجا که موجب اختلال و بی نظمی در زندگی شود.
برخی دیگر بر این باورند که بیماری اعتیاد به اینترنت نمی تواند به عنوان یک بیماری مطرح باشد زیرا احساس خوشی حاصل از کاربرد و جستجو در اینترنت همانند احساس خوشی حاصل از مصرف مواد مخدر یا دیگر مواد مخدر نیست.

به عقیده یکی از متخصصان، بیماری اعتیاد به اینترنت از نظر پزشکی مانند اعتیاد به الکل نیست، اما می توان از آن به عنوان یک اختلال رفتاری خارج از کنترل نام برد که زندگی عادی کاربران اینترنت را تهدید می کند.
برخی افراد به بازیهای online در اینترنت معتاد می شوند، برخی دیگر در اتاق های chat گرفتار می شوند و برخی دیگر بشدت مجذوب فایل های تصویر، موسیقی یا اطلاعات دیگر می شوند.
افرادی که هر روز به مدت طولانی به جستجو در اینترنت می پردازند، لزوماً در معرض ابتلاء به اعتیاد به اینترنت نیستند. نکته مهم، غرق شدن در دنیای اینترنت و غفلت از دنیای واقعی است که می تواند منجر به اعتیاد به اینترنت شود. البته هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، ممکن است در معرض اعتیاد به اینترنت باشد و کاربران خانگی اینترنت، بیشتر در خطر هستند.

نباید به این دلیل که برخی افراد به اینترنت، بیش از حد وابسته یا به عبارتی معتاد می شوند، اینترنت را دشمن خود بدانیم. فواید اینترنت بسیار است و اینترنت در موارد فراوانی زندگی را بسیار ساده تر و آسانتر کرده است.
اما از سوی دیگر در برخی موارد اینترنت زندگی ما را پیچیده تر کرده است. اینترنت همانند مواد مخدر می تواند راهی برای فرار از واقعیت و مشکلات روزمره زندگی باشد.
برخی بر این باورند که ارتباط online با افراد دیگر در اینترنت یک خلاء عاطفی اجتماعی را پر می کند و به افراد امکان می دهد با افراد جدید آشنا شوند.

چه زمانی استفاده از اینترنت مشکل ساز می شود؟ مشکل، زمانی پیش می آید که افراد، بیش از حد مجذوب اینترنت می شوند و خود را در فعالیتهای online غرق می کنند تا آنجا که از دیگر جنبه های زندگی از جمله روابط اجتماعی، شغل و دیگر وظایف عادی خود غفلت می کنند و آنها را نادیده می گیرند. تعادل و میانه روی در کاربرد اینترنت همانند استفاده از دیگر لذتهای زندگی، راه حل این مشکل است.

منابع :

www.ido.ir
www.mashhadteam.com

دانشنامه رشد